Περιγραφή θέματος
Οι προκλήσεις ατόμων με ΔΑΦ κατά τη διάρκεια αεροπορικού ταξιδιού
Ένα αεροπορικό ταξίδι μπορεί να είναι πολύ ευχάριστο για τον περισσότερο κόσμο, αλλά για ένα άτομο με ΔΑΦ συχνά εμφανίζει μια πληθώρα προκλήσεων: από την προσέλευση στο αεροδρόμιο, στην αίθουσα check-in, στον έλεγχο ασφαλείας και στην αίθουσα αναμονής μέχρι και την πτήση. Το κάθε στάδιο ενός αεροπορικού ταξιδιού μπορεί να αποτελεί πρόκληση για τα άτομα με ΔΑΦ για διάφορους λόγους. Κατ’ αρχάς, όλοι αντιλαμβανόμαστε το περιβάλλον μας και μαθαίνουμε από αυτό μέσω των αισθήσεών μας: ακοή, όραση, όσφρηση, γεύση, ισορροπία και ιδιοδεκτικότητα. Βιώνουμε τα πάντα αρχικά με τις αισθήσεις μας. Η αντίληψή μας, κατ’ επέκταση, επηρεάζει τα συναισθήματά μας, τις αντιδράσεις μας και την επικοινωνία μας. Τα άτομα με ΔΑΦ παρουσιάζουν συχνά αισθητηριακές ευαισθησίες σχετιζόμενες με μία ή και με περισσότερες από τις αισθήσεις μας. Η αισθητηριακή πρόσληψη μπορεί να χαρακτηρίζεται από υποευαισθησία ή υπερευαισθησία, κάτι που μπορεί να αλλάζει στη διάρκεια μιας μέρας. Αυτό επηρεάζει σημαντικά την καθημερινότητα ενός ατόμου με ΔΑΦ αφού μπορεί να προκαλεί δυσφορία και, σε πολλές περιπτώσεις, άγχος, ακόμα και σωματικό πόνο στα άτομα με αυτισμό. Τα άτομα αυτά παλεύουν καθημερινά να αντιμετωπίσουν έναν όγκο αισθητηριακών ερεθισμάτων, που μπορεί να τους οδηγεί σε κοινωνικά ανεπιθύμητες και στιγματιστικές αντιδράσεις (όπως είναι οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις και οι εκρήξεις θυμού.
Το αεροδρόμιο και η δημιουργία άγχους σε άτομα με ΔΑΦ
Το αεροδρόμιο είναι ένα περιβάλλον που ούτως ή άλλως βομβαρδίζει τις αισθήσεις μας και δοκιμάζει την υπομονή μας, συνεπώς, για έναν επιβάτη με αυξημένο άγχος και ιδιαιτερότητες στην επεξεργασία των αισθητηριακών ερεθισμάτων αποτελεί τεράστια πρόκληση: η πολυκοσμία, οι ουρές, τα έντονα φώτα, οι ηχηρές και συχνές ανακοινώσεις συνιστούν μερικές από το πλήθος των προκλήσεων στο χώρο ενός αεροδρομίου. Έτσι, λοιπόν, ένα άτομο με ΔΑΦ μπορεί να βιώσει μεγάλη αναστάτωση, δυσφορία, άγχος και ανησυχία, εφόσον βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, προσπαθώντας να αποφύγει ή να διαχειριστεί όλες τις πιθανές ενοχλήσεις που ανακύπτουν στο χώρο του αεροδρομίου. Εφόσον ένα άτομο δυσκολεύεται να εκφράσει τις ανάγκες και τα συναισθήματά του, ιδιαίτερα σε μη γνώριμα άτομα, είναι πολύ πιθανό να διαταραχτεί η συμπεριφορά του και να αντιδράσει προκλητικά (π.χ. να φωνάξει, να κρυφτεί σε κάποια γωνιά, να κλείνει τα αυτιά του, να κινείται ακατάπαυστα, κοκ). Τέτοιες συμπεριφορές αποτυπώνουν τη δυσκολία που έχουν τα άτομα με ΔΑΦ στην κοινωνική επικοινωνία και αλληλεπίδραση ιδιαίτερα όταν βιώνουν έντονη πίεση από το περιβάλλον τους.
Ένα εξίσου σημαντικό φαινόμενο που συχνά παρατηρείται σε άτομα με ΔΑΦ είναι η περιορισμένη ανοχή στο άγχος, ακόμα και σε συνθήκες που δεν είναι ιδιαίτερα αγχογόνες για άτομα με νευροτυπική ανάπτυξη (π.χ. αν χτυπήσει η σειρήνα στον σωματικό έλεγχο, αν δεχτεί μια σκουντιά στην ουρά ή αν υπάρξει έστω και μια μικρή καθυστέρηση στην πτήση). Γενικότερα τα άτομα με αυτισμό βιώνουν έντονο άγχος στην καθημερινή τους ζωή. Και όπως προαναφέραμε, εν μέρει, τα βιώματα του άγχους τους αποδίδονται στις αισθητηριακές τους ευαισθησίες. Ωστόσο, το άγχος που βιώνουν μπορεί να εντείνεται και από άλλους παράγοντες, όπως οι ανάγκες που προκύπτουν για κοινωνική αλληλεπίδραση με μη-οικεία πρόσωπα, απρόοπτα συμβάντα, αλλαγές στη ρουτίνα ή στο πρόγραμμά τους, μετακινήσεις, μεταβάσεις κ.λπ.
Σωματικά συμπτώματα σε άτομα με ΔΑΦ στο αεροδρόμιο
Το βίωμα του άγχους συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα (π.χ. ιδρώτα, ταχυπαλμία, σφίξιμο στο στομάχι ή στο κεφάλι, δυσκολία στην αναπνοή κ.λπ.), τα οποία με τη σειρά τους συνοδεύονται από αρνητικές, δυσλειτουργικές σκέψεις: Τι θα κάνω αν δεν προλάβω να μπω στο αεροπλάνο; Τι θα γίνει αν έχει επιπλέον βάρος η βαλίτσα μου; Δεν θα τα καταφέρω. Κάτι κακό θα γίνει… και πολλές άλλες αρνητικές σκέψεις. Η πιο χαρακτηριστική αρνητική σκέψη είναι ότι δεν θα καταφέρουμε να ανταπεξέλθουμε στις διάφορες απαιτήσεις και προκλήσεις. Η πιο συνηθισμένη αντίδραση είναι η αποφυγή οποιουδήποτε ερεθίσματος μας προκαλεί άγχος. Τα άτομα με αυτισμό δυσκολεύονται συχνά να κοινοποιήσουν με λόγια το άγχος τους και, κάποιες φορές, δεν αντιλαμβάνονται καν τα συναισθήματά τους, με αποτέλεσμα να βιώνουν σύγχυση. Συνεπώς, η συναισθηματική εκφόρτιση δεν επικοινωνείται δια του λόγου αλλά με ανεπιθύμητες συμπεριφορικές εκδηλώσεις, όπως είναι οι εκρήξεις θυμού, η απόλυτη σιγή κ.λπ.). Τέτοιες απροσδόκητες αντιδράσεις θα πρέπει να εξετάζονται με κατανόηση και πρωτίστως να αντιμετωπίζονται με τη δέουσα προσοχή και προσέγγιση.